افتضاح واکسن چینی کرونا _ مشخص شدن نتایج آزمایش بالینی در برزیل

واکسن کرونای شرکت سینواک چین به نام کروناواک پس از کارآزمایی بالینی در برزیل ۵۰/۴ درصد کارایی نشان داده است که به مراتب کمتر از آن چیزی است که داده‌های قبلی مطرح می‌کردند. اما درباره این واکسن چه می‌دانیم؟

بعضی کشورها قصد دارند در برنامه واکسیناسیون اضطراری، از کروناواک استفاده کنند یا اینکه شروع به استفاده کرده‌اند و تا به حال میلیون‌ها دز آن آماده شده است.

در برزیل کارآزمایی بالینی بزرگ این واکسن را موسسه بوتانتان انجام می‌دهد. محققان در این موسسه ابتدا اعلام کردند کارایی این واکسن در موارد “خفیف تا شدید” کرونا، ۷۸ درصد است. ولی چند روز پیش گفتند این رقم شامل افرادی نبوده که واکسن زده بودند اما به کرونای “بسیار خفیف” مبتلا شدند که نیاز به اقدام درمانی نداشته است. این پژوهشگران می‌گویند با افزودن این افراد، اکنون کارایی این واکسن ۵۰.۴ درصد است. این بر برنامه‌های استفاده از کروناواک در دنیا چه تاثیری می‌گذارد و در این مورد چه چیزهای دیگری می‌دانیم؟

نحوه عملکرد واکسن کروناواک چگونه است؟

کروناواک محصول شرکت زیست‌دارویی سینوواک در پکن است. کروناواک یک واکسن غیرفعال است. این نوع واکسن‌ها از ویروس‌ها و باکتری‌هایی استفاده می‌کنند که دیگر زنده یا بیماری‌زا نیستند و بدون خطر ایجاد بیماری جدی، سیستم ایمنی را در معرض عامل بیماری‌زا قرار می‌دهند. لوو داهای دانشیار دانشگاه فناوری نانیانگ به بی‌بی‌سی گفت: “کروناواک محصول روش سنتی واکسن‌سازی است که با موفقیت در بسیاری از واکسن‌های شناحته‌شده مانند هاری استفاده شده است”.

واکسن‌های دیگر مانند واکسن سه‌گانه (سرخک، اوریون، سرخجه) و آبله مرغان از ویروس زنده و ضعیف‌شده استفاده می‌کنند. در بعضی از واکسن‌های کووید، از ام‌آران‌ای استفاده می‌شود مثل واکسن‌های فایزر و مدرنا. در این واکسن‌ها، نه خود ویروس کرونا بلکه بخشی از رمز ژنتیکی آن تزریق می‌شود که باعث می‌شود بدن شروع به ساختن پروتئین‌های ویروس کند. این رمز ژنتیکی برای تربیت سیستم ایمنی برای حمله به ویروس کافی است. پرفسور لوو می‌گوید: “واکسن های ام‌آران‌ای نوع جدید واکسن هستند بنابراین استفاده موفق از آنها در جمعیت بزرگ سابقه ندارد”.

نکات مثبت و منفی کروناواک چیست؟

سازمان بهداشت جهانی شرط تایید هر واکسن کووید را حداقل ۵۰ درصد اثربخشی تعیین کرده است. کروناواک کمی بالاتر از این حد کارایی دارد. این واکسن در ترکیه و اندونزی هم آزمایش شده ولی نتایج متفاوت بوده‌اند. یافته‌های اولیه مرحله نهایی آزمایش انسانی این واکسن در ترکیه که در ماه دسامبر منتشر شدند، کارایی واکسن را ۹۱/۲۵ درصد نشان دادند. اندونزی بر اساس یافته‌های اولیه کارآزمایی‌هایش، کارایی آن را ۶۵/۳ درصد اعلام کرده لست.

واکسن‌های رقیب کارایی بیشتری اعلام کرده‌اند: فایزر/بیوان‌تک ۹۵ درصد، مدرنا/موسسه بهداشت آمریکا ۹۴ درصد، اسپوتنیک پنج روسیه ۹۰ درصد و آسترازنکا/آکسفورد ۶۲ تا ۹۰ درصد. اما ایزابلا بلالای نایب رئیس انجمن ایمن‌سازی برزیل به بی‌بی‌سی گفت مقایسه با واکسن‌های دیگر ساده نیست: “در مورد واکسن‌های فایزر، مدرنا، آسترازنکا/آکسفورد، ما فقط از کارایی کلی مطلع هستیم. نباید اجازه دهیم سیاسی‌کردن موضوع باعث بی‌اعتمادی مردم شود”.

یکی از مزایای اصلی کروناواک این است که می‌شود آن را در دمای ۲ تا ۸ درجه در یخچال معمولی نگهداری کرد، مثل واکسن استرازنکا/آکسفورد که از دستکاری ژنتیکی نوعی ویروس سرماخوردگی شامپانزه ساخته شده است. واکسن مدرنا باید در منفی۲۰ و واکسن فایزر باید در منفی۷۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. این یعنی هر دو واکسن سینوواک و استرازنکا/آکسفورد برای کشورهای در حال توسعه بسیار مفیدترند چرا که ممکن است امکانات حفظ زنجیره سرما محدود باشند.

آیا کشورهای دیگر می‌خواهند از کروناواک استفاده کنند؟

پژوهشگران برزیلی تاکید می‌کنند که واکسن کروناواک هنوز در پیشگیری از موارد خفیف که احتیاج به درمان دارند ۷۸ درصد و در پیشگیری از موارد متوسط تا شدید ۱۰۰ درصد موثر است. خانم بلالای به بی‌بی‌سی گفت: “استراتژی واکسیناسیون حتی از خود واکسن مهم‌تر است”.

او مثال زد که مسئولان بهداشتی برزیل چگونه موفق شده‌اند روتاویروس را مهار کنند، یک ویروس گوارشی بسیار مسری که معمولا نوزادان و کودکان خردسال را مبتلا می‌کند. این واکسن که استفاده گسترده از آن از سال ۲۰۰۶ آغاز شده است فقط ۴۰ تا ۵۰ درصد کارایی دارد “ولی از موارد شدید بیماری که منجر به بستری در بیمارستان و مرگ می‌شوند پیشگیری می‌کند”.

در حال حاضر این واکسن در بعضی کشورها استفاده می‌شود. اولین بار در تابستان چین این واکسن را برای استفاده اضطراری در گروه‌های پرخطر تایید کرد. ترکیه هم واکسیناسیون با با کروناواک را چند روز پیش شروع کرده است. اندونزی هم در برنامه واکسیناسیون عظیم خود که بتازگی شروع شده از همین واکسن استفاده می‌کند و جوکو ویدودو رئیس جمهور آن چند روز پیش اولین نوبت واکسن کروناواک را دریافت کرد.

در برخی کشورهای با نتایج کارآزمایی کروناواک در برزیل با احتیاط برخورد شده است. اوکراین می‌گوید اگر کارایی کروناواک کمتر از ۷۰ درصد باشد، تقاضای بازپرداخت پولی را که برای ۱/۹ میلیون دُز پرداخته خواهد کرد. دولت تایلند گفته است در برنامه خود برای استفاده از کروناواک تغییری نداده است ولی از سینواک اطلاعات بیشتری می‌خواهد. این کشور برای خرید دو میلیون دُز واکسن کروناواک و ۶۱ میلیون دُز واکسن آسترازنکا/آکسفورد به توافق رسیده است. سنگاپور هم سه واکسن را در برنامه قرار داده است: مدرنا، کروناواک و فایزر/بیوان‌تک ولی رسما فقط فایزر/بیوان‌تک را تایید کرده است.

قیمت کروناواک چقدر است؟

هنوز مشخص نیست ولی اوایل امسال خبرنگاران بی‌بی‌سی در شهر یی‌وو در چین دیدند پرستاران در ازای حدود ۴۰۰ یوان (۶۰ دلار، ۴۵ پوند) آن را تزریق می‌کردند. بیوفارما، یک شرکت دولتی در اندونزی می‌گوید قیمت کروناواک برایش حدود ۲۰۰ هزار روپیه (۱۳/۶۰ دلار، ۱۰ پوند) بوده است. این به مراتب بیشتر از قیمت واکسن استرازنکا/ آکسفورد است که هر دُز آن ۴ دلار قیمت دارد ولی کمتر از واکسن مدرنا است که قیمت یک دُز آن ۳۳ دلار است. رئیس سینواک به رسانه دولتی سی‌جی‌تی‌ان گفت این شرکت می‌تواند در کارخانه تازه‌تاسیس ۲۰ هزار متر مربعی خود سالی ۳۰۰ میلیون دُز واکسن تولید کند. مدرنا گفته است که قصد دارد در سال ۲۰۲۱ پانصد میلیون دُز تحویل دهد و استرازنکا هم گفته تا پایان سه ماه اول ۲۰۲۱، هفتصد میلیون دُز تولید خواهد کرد.

واکسن‌های دیگر چین

سینوفارم یک شرکت دولتی در چین است که مشغول تولید دو واکسن کرونا است. این دو واکسن مشابه واکسن کروناواک شرکت سینوواک، واکسن غیرفعال هستند. سینوفارم کمتر از سه هفته پیش اعلام کرد مرحله سوم آزمایش انسانی واکسنش نشان داده ۷۹ درصد موثر است. اما امارات متحده که اوایل این ماه یک واکسن سینوفارم را تایید کرد می‌گوید بر اساس نتایج اولیه مرحله سوم کارآزمایی، کارایی آن ۸۶ درصد بوده است. البته این واکسن حتی پیش از نتایج کارآزمایی مرحله سوم، در یک برنامه اضطراری به حدود یک میلیون نفر در چین تزریق شده بود. پروفسور دیل فیشر استاد دانشگاه ملی سنگاپور واکسیناسیون وسیع پیش از مرحله آخر آزمایش انسانی را “نامتعارف” می‌داند.

در چین حداقل دو واکسن کرونای دیگر در دست تولید هستند. یکی از آنها ساخت شرکت “کنسینو بیولوجیکس” است که طبق گزارش ها در مرحله سوم کارآزمایی بالینی در چند کشور از جمله عربستان سعودی است. واکسن دیگر هم را هم شرکت “آنهوی ژیفی لانگکام” در دست ساخت دارد. بر اساس این گزارش، در این واکسن از تصفیه بخشی از ویروس برای تحریک ایمنی استفاده شده است. این واکسن اخیرا وارد مرحله سوم کارآزمایی انسانی شده است